Tragedia rodziny Mydla

Karl Mydla urodził się w Grzegorzowicach w 1882 roku a w 1905 roku ożenił się z pietrowiczanką Marią Dürschlag, córką Jakuba Dürschlag (Fydrych). Karl w metryce w rubryce zawód ma wpisane: mistrz ślusarski (Schlossermeister). Zamieszkali przy ul. Młyńskiej i tam funkcjonowała kuźnia oraz warsztat ślusarski majstra Mydli. Podkuwał też konie. Po wojnie mieszkała tam  rodzina Janyga. Obecnie wybudowała tam dom i w zeszłym roku zamieszkała Bulokowa cera - Malis. Gdy kopali fundamenty to natrafili na dużo żużlu z kowalskiego paleniska. Karl Mydla miał pięcioro dzieci: Georg (ur.1906), Max (1908-1942), Anna(ur.1910), Karl (ur.1911)  i Maria (ur.1916). Najstarsza córka Anna Mydla wyszła za mąż w 1936 roku za Roberta Martynus z Markowic i tam się przeprowadziła. Rodzina Martynus mieszkająca w Markowicach znalazła się 15 marca 1945 roku w Pietrowicach w domu Mydli, u swoich krewnych, jako uchodźcy przed zbliżającym się frontem wojennym. Drzyli prawie perze, gdy 15 marca miał miejsce zapewne rosyjski nalot bombowy. Jedna z bomb spadła na dom majstra Karola Mydli. Bomba zburzyła pół domu. Marika Paleta w czasie wybuchu stała we futrach od dwerzi, które ocalały, jak też i ona. W  księdze  pogrzebów na farze zanotowano, że pięć osób pochował ks. proboszcz Henryk Wiedler: Josef Martynus (lat 70, ur. w Markowicach), Franciszka Martynus (zd. Polok, ur. w Markowicach), Hedwig Martynus (lat 40, zd. Klar), Marie Benja[Maria Bienia] (lat 56 zd. Martynus) i Manfred Bunge (lat 5, dziecko Jadwigi zd. Martynus).Przy tych nazwiskach jest notatka: von bomben getroffen im Hause des Karl Mydla, alle begraben Pfarrer Weidler (zostali trafieni przez bombę w domu Karola Mydli, wszyscy zostali pochowani przez ks. Weidlera). Pogrzeby tych osób odbyły się 20 marca 1945 roku. Paweł Kletzka pisze, że zginął też jeniec ukraiński przydzielony do prac gospodarskich. Rodzina gospodarza domu przeżyła bo nie było ich tam w tym czasie. W Wielki Piątek rano, 29 marca 1945 roku pierwsze grupy żołnierzy radzieckich weszły do Pietrowic od strony Makowa. Po około miesiącu  w Pietrowicach zainstalowała się polska władza komunistyczna. Organ tej władzy, Milicja Obywatelska miała wielką chrapkę na motor z przyczepą naszego mistrza ślusarskiego Karola Mydla. Ten jednak nie chciał go dać. Gdy go zmuszono do oddania motoru, wtedy pociął wszystkie opony w swoim motorze. Za ten czyn był ścigany i ukrywał się jakiś czas na pietrowickich polach. Gdy go dopadli, zastrzelili na pietrowickich łąkach od strony Makowa. Było to 29 lipca 1945 roku. Pochowany został przez ks. Weidlera ostatniego dnia lipca, który w księdze zmarłych zanotował: erschossen von polnischer Miliz ( zastrzelony przez polską milicję). Miał 63 lata. Żona majstra Karola żyła jeszcze długo. Syn Karola, też Karol po wojnie pozostał  w Niemczech, ożenił się i  kiedyś odwiedził nawet  rodzinną wioskę.  Dziś w Pietrowicach nazwisko Mydla już nie występuje. Denkmal majstra Mydli zrządzeniem losu, znajduje się w murze cmentarnym… 

          Bruno Stojer

Boże Narodzenie w okopach

Julius Kutschera (1883-1973) był mistrzem krawieckim. Ożenił się w 1908 roku z Anną Posmyk (1885- 1950). W czasie I wojny światowej zaciągnięty został do armii cesarza Wilhelma II i pod koniec wojny dostał się do niewoli angielskiej. Przed 1939 roku pracował u niego jako czeladnik krawiecki między innymi Adolf Mludek (Kowaliczek). Z czasów jego wojennej tułaczki zachowała się  bogata korespondencja z jego małżonką i innymi członkami rodziny. Publikujemy kilka listów z początków tej wojny (tłumaczenie z języka niemieckiego):

Pietrowice Wielkie 18.8.1914.                                                                                                  

Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus kochany Juliuszu! Teraz na poczcie można kupić takie kartki polowe, całkiem tanie, 5 fenigów za 10 sztuk. Twoją kartkę otrzymaliśmy i cieszymy się, że wszystko zawierzasz Bogu. Jesteś naszym grzecznym i odważnym Juliuszem. Umiesz jeszcze innych pocieszać, jak dostaję Twój list, to całe moje przygnębienie znika  i oddaje się woli Bożej. Teraz bardzo boję się o Ciebie, gdyby nie dzieci, to musiałabym umrzeć z samotności. Z rodzicami jest znowu wszystko w porządku. Matka była właśnie u mnie, jak przyszedł Twój list i opowiedziałam jej co piszesz, że nas pocieszasz, to tak się wzruszyła, że pogłaskała mnie po głowie i powiedziała, że nas nie opuszczą i że ojciec nas wszystkich wyżywi. J. Petzarek pisał już dzisiaj z Worms[miasto niedaleko Mannheim]. Najmilsze pozdrowienia i całusy. Anna i dzieci.       

Pietrowice Wielkie 15.12.1914.        

Kochany Juliuszu! Chcę Cię powiadomić, że jutro o czwartej wyślę Ci dwie paczki  z kiełbasą po pół funta[ 1 funt=500 g], więcej nie przyjmują. W poniedziałek też wysłałam Ci pół funta kiełbasy myśliwskiej, mam nadzieję, że nie przyszła zepsuta. W sobotę wyślę Ci znowu dwie paczki po pół funta. Odpiszesz mi wtedy, czy wszystko doszło. Oddałam dzisiaj 34 pary spodni, a jutro lub pojutrze przyjdą następne. Jutro jadę do Raciborza. Dzieciątko, chociaż skromne, ale jednak do nas przyjdzie. Dzieci cieszą się już niezmiernie. Może dostaniesz moją kartkę właśnie na Święta Bożego Narodzenia. Oby Bóg obdarował nas  spokojnymi świętami, śnij pięknie o krainie rodzinnej.                       

Pietrowice Wielkie 31. 01.1915.       

Kochany Mężu, najpierw pozdrawiam Cię słowami niech będzie pochwalony Jezus Chrystus. Twój kochany list z 27 dostałam i dziwię się, że nie dostałeś jeszcze paczek ode mnie. Po świętach Bożego Narodzenia wszystko u mnie jest nie tak, nie odpowiadasz na listy, ponieważ ich nie dostajesz, paczek też nie. Od 11 do 19 zeszłego miesiąca przyjmowali paczki funtowe i tak wysyłałam Ci: 13 ćwiartkę koniaku…,      15 funt naleśników, 20 pół funta cukierków, papier, kartki dwie koperty, 20 pół funta kostek rosołowych i Amol, 20 pół funta sera i pół funta mięsa wędzonego ….,  13 wysłałam Ci lampę razem z koniakiem. Anton Baja przyniósł mi ją z Raciborza, zamówiłam taką za 3 mk a on mi przyniósł tylko taką za 1,4 marek. Gdyby się jednak miała zgubić to lepiej, że nie kosztowała 3 mk ….. Najlepsze życzenia przesyła Ci Twoja wierna rodzina. 

                                                                                                          Listy wybrał Bruno Stojer

Jubilatów podróż poślubna

Oma z opom, czyli babcia z dziadkiem
Lat pięćdziesiąt w małżeństwie przeżyli,
A przeżyli pobożnie, Bóg świadkiem,
Wybrać się w podróż postanowili.

Nie byli nigdzie po swoim ślubie.
Kto na wsi o tym pomyślał wtedy?
Dzisiaj już dzieci rządzą w chałupie,
A emeryci nie klepią biedy.

Więc otwierają stare atlasy,
Widzą na mapach dalekie kraje,
Malują palcem przeróżne trasy:
Czy Ziemia Święta? Czy też Hawaje?

Gdy już palce i oczy zmęczyli,
Dziadek zdjął bryle mówiąc do żony:
Może byśmy się kawy napili?
Już tym szukaniem jestem zmęczony.

Potem bez mapy siedli w fotelach
Wspominając dni dobrze im znane –
Z powrotem od dziś aż do wesela:
To radości, to smutki na zmianę.

Mówią, że już nie to samo zdrowie,
Że krzyże bolą i rwanie w stawach.
Cóż im o życiu ktoś jeszcze powie,
Gdy doświadczeni we wszystkich sprawach?

Więc myślą: Co z podróżą poślubną,
Bo jubileusz już się przybliża?
Zostawmy o wyjazdach myśl złudną...
Pójdźmy pieszo do Świętego Krzyża.

     Joachim B. Dyrszlag, 2019

Rzeźnie i masarnie

U Walka c.d.

W latach 1957 -1962 kierownikiem rzeźni Wacławczyk- Pollak był Georg Pollak - syn Teodora. W tym czasie wyuczył on siedmiu rzeźników. Byli to: Ewald Suchanek z Pietrowic, Józef Czekała z Krowiarek, Marcinek, Nowak, Żwaka z Tłustomost, Jan Wycisk, Franciszek Wieder (Bubi) z Pietrowic. W rzeźni pracowali: bracia Gerard i Józef Wacławczyk, rzeźnik Fiur z Raciborza, Eryk Libera i nieoficjalnie ojciec Alojz Wacławczyk. Na początku lat 60-tych komuniści dokonali następnych reform i wtedy znikły rzeźnie spółdzielcze w Pietrowicach. Gminę Pietrowice zaczęto zaopatrywać w mięso z wielkiej rzeźni w Krzanowicach. Tam przez pewien czas kierownikiem był Jerzy Wacławczyk, drugi syn Alojza. Rzeźnie w Pietrowicach znikły całkowicie. Ze starych rzeźni pozostały jedynie wędzarnie, które dalej świadczyły usługi dla wszystkich którzy zbijali w domu. Jeszcze w latach 80-tych XX wieku można było kiełbasy i mięso  wędzić u: Wacławczyka(Walka), Polaka, Łaty, Otlika i Wyciska.  Po 1945 roku wielu mężczyzn  w Pietrowicach wykonywało zawód rzeźnika: Reinhard Gotzmann, Erich Libera, Teodor Pollak i jego synowie Georg i Reinhold, Franz Machnik i jego syn Hans, Max Herud, Karol Wycisk i   jego bratanek Jan Wycisk (Hanys z tim złotym zubym), Georg Łata i jego syn Józef, Paweł Pientka (Pietrzyk), Alojz Wacławczyk i jego trzej synowie: Józef, Jerzy i Gerhard, Ignacy  Lakomek i jego dwaj synowie Rudolf i Georg, Kalik Zebrała z Końcuwsi, Emil Meller (rodem z Czerwieńcic), Walenty Otlik z Fabrycznej, Johan Mludek (stari Kowaliczek), Max  Otlik z ul. Młyńskiej, Wanke, Franek Wieder (Bubi),  Henryk Newerla, Erhard Pandzich, Andrzej Newerla, Dawid Gotzmann i Andrzej Herud. Słynęli z dobrych wyrobów: kiełbasa, salceson (presswurst), wątrobianka (leberwurst), metka, zajączki (falsche hassen), kaszanka (krupnioki) i  bułczanka (zemelwurst). Chętnie do uboju zamawiała ich ludność napływowa w powiecie głubczyckim. Erich Libera (1930-2007) był synem krawca Johanna Libera i Anastazji zd. Pollak.  Lubił zwierzęta. Miał się tego zawodu uczyć u rzeźnika Jakuba Otlika w Nasiedlu, który był kuzynem jego matki. Był to brat Walentego Otlik, masarza z ul. Fabrycznej. Niestety wojna pokrzyżowała te plany. Po wojnie rozpoczął naukę w rzeźni Klaczka na ul. Opawskiej w Raciborzu i uczęszczał do Publicznej Średniej Szkoły Zawodowej w Raciborzu. W czasie nauki zawodu spał w skromnych warunkach u majstra. W 1950 roku zdał w Rybniku egzamin na czeladnika rzeźniczo-wędliniarskiego. Służbę wojskową odbył w Sopocie, był tam kucharzem.  W 1957 roku ożenił się z Różą Bernardt  z Gródczanek. Doczekali się dwóch córek Brygidy i Anity oraz syna Winfrieda. Pracował w rzeźni w Pietrowicach, w Głubczycach, a w latach 1965-1967 jako starszy kucharz-rzeźnik pracował w branickim szpitalu. Na końcu wiele lat przepracował w raciborskiej rzeźni, na dziale przetwórstwa. W czasie urlopu i po fajramcie chodził zbijać po ludziach. Zdarzało się, że o godz. 14.00 przed rzeźnią czekało już na niego auto właściciela świni, którą miał zabić. Przez wiele lat był czynnym uczestnikiem procesji konnej. Konia brał od gospodarzy, którym zbijał. W 1990 roku Erich wyjechał do Niemiec i tam zmarł.                                                 

U Walka

Rzeźnik Franc Watzlawczik (Walek) urodził się w 1851roku, zmarł w 1914 roku          ( mieszkał przy obecnej ulicy 1-go Maja 42). Przydomek Franca – Walek  pochodzi od jego ojca urodzonego w 1817 roku, któremu na imię było Walenty. (Teren za obecnym cmentarzem zwany Walkownią, był własnością dziadka Walentego, była tam kiedyś piaskownia(Sandgruba), skąd być może brano piasek do budowy kolei w 1856 roku). W 1884 roku ożenił się z  22-letnią Johanną Mludek. Mieli ośmioro  dzieci: Annę, Franza, Józefa, Marię, Józefę, Johanna, Alojza i Martę. Franc wybudował  rzeźnię na Welkej Stranie pod koniec XIX wieku. Rzeźnia mieściła się u nich „w domu”. Jego wnuk Jerzy Wacławczyk ur. w 1933 pamięta jeszcze z lat 40-tych XX wieku nieużywany  kołowrót znajdujący się na strychu domu, a służący kiedyś do powieszenia np. ubitej krowy.  Trzech synów Franca zostało rzeźnikami. Rzeźnię odziedziczył najmłodszy syn - Alojz (1899-1982) (też Walek) gdyż  jego dwóch starszych braci rzeźników zginęło w czasie I wojny światowej. Alojz rozbudował rzeźnie o nowe budynki w latach 30-tych XX wieku. Już w osobnych pomieszczeniach były wykonywane poszczególne czynności rzeźnicze: ubój, rozbiórka, mielenie mięsa w maszynach, gotowanie wyrobów w kotle, wędzenie. Za Alojza zbijano  przeważnie dwie świnie i ciela na tydzień oraz jedną krowę raz na dwa tygodnie. Rzeźnia byłą firmą rodzinną. W sklepie, który mieścił się przy rzeźni sprzedawała jego żona Maria zd. Herud, która zmarła mu dość wcześnie bo w 1947 roku. Alojz ożenił się  powtórnie z Anną Machnik, która urodziła mu jeszcze trójkę dzieci. Oprócz mięsa sprzedawano takie wyroby jak: kiełbasy, salceson, wątrobianka, krupnioki. Alojz nie został powołany do wojska, w tym czasie był najstarszym rzeźnikiem we wsi. Od 1945 roku do 1948 roku wszystkie rzeźnie w Pietrowicach działały jako firmy prywatne. Alojz został „wskazany palcem” przez miejscowego donosiciela i spędził pół roku we więzieniu w Raciborzu. Wtedy w jego domu pojawił się tzw. osadnik, niejaki Ludwik Ciuła pochodzący z gór, który  ożenił się z Władysławą Górny, siostrą „piekarza” Górnego. Rodzina Wacławczyk musiała zamieszkać na strychu swojego domu             w jednej izbie. Jednak rodzina Ciuła patrząc na to uczciwie, od samości dość szybko wyprowadziła się z Pietrowic. Na rzeźnika uczyli się u ojca jego synowie z pierwszego małżeństwa: Józef, Jerzy i Gerhard. W 1948 roku komuniści w Polsce poczuli się mocniej, została założona partia PZPR. Nacjonalizacja (upaństwowienie) zakładów pracy nabrało tempa. Wtedy w Pietrowicach wszystkie rzeźnie przeszły pod szyld Gminnej Spółdzielni (GS-u). I tak w latach  50-tych XX wieku rzeźnia Wacławczyka pospołu z rzeźnią Teodora Polaka działały w ramach spółdzielni. Kierownikiem tych rzeźni spółdzielczych był Karol Wycisk z ul. Konopnickiej, a potem do 1957 roku syn Alojza - Józef Wacławczyk (1929-2002). Ten ostatni był później sprzedawcą w sklepie rzeźniczym GS-u u Polaka prawie do końca lat 70- tych XX wieku. Po śmierci męża w 1982 roku Anna jeszcze długo prowadziła samą wędzarnię u Walka, a potem wędziła jeszcze ich córka Adela.                                                                                                               

 Rzeźnia u Pollaka (ul. Wyzwolenia 54)

Teodor Pollak uczył się zawodu u rzeźnika Latty. Jak się wyuczył to zbijał u siebie w domu na chałupce, a wynajmował sklep u Marcinka, o przydomku Czabania. Dziś na tej wysepce na Małej Stranie mieszka rodzina Plura, a w miejscu sklepu jest garaż. Wcześniejszy dzierżawca sklepu rzeźniczego u Czabani zbankrutował. W 1939 roku Teodor zburzył główny dom w swoim gospodarstwie, wybudował nowy i pomieszczenia z przodu przeznaczył na sklep rzeźniczy. Bardzo krótko zbijał i sprzedawał wyroby u siebie, bo dostał powołanie do wojska. Do około 1943 roku w rzeźni Pollaka zbijał zaprzyjaźniony kuzyn masorz Walenty Otlik. Potem rzeźnia została zamknięta. Po wojnie rzeźnie pietrowickie przejęła Spółdzielnia GS. Jako, że nie wolno było już wtedy prowadzić uboju i sprzedawać wyroby w jednym miejscu, to zbijano u rzeźnika Wacławczyka a sprzedaż prowadzono u Pollaka. Rzeźnia u Franciszka Machnika koło Jugendheimu (ul. 1-go Maja 19) Ta rzeźnia była jeszcze czynna krótko po wojnie. Franc Machnik senior urodzony w 1859 roku w podraciborskiej Brzeźnicy ożenił się w 1886 roku z Catheriną Watzlawczyk (1860-1890). Był synem Jakuba, zagrodnika (Gärtner) z Brzeźnicy. Franc w dokumentach jawi się już jako mistrz masarski (Fleischmeister). Postawił rzeźnię w centrum Pietrowic. Katarzyna urodziła mu trójkę dzieci: Emilię (1886), Annę (1888) i Antona (1890). Niestety zmarła cztery dni po urodzeniu synka. Dwa lata później Franc ożenił się ponownie, jego wybranką została Anastasia Schiniol. Urodziło im się dwoje dzieci: Marthe (1892) i Franc (1900). Ten ostatni syn Franca również Franc (1900-1973), został rzeźnikiem i przejął masarnię po ojcu. Ożenił się w 1929 roku z Julianą Krettek-Balcar (1903-1981). Mieli siedmioro dzieci: Miki (ur.1930 wyszła za mąż za Motyla, Hans (ur. 1931), Hubert (ur.1933), Agata (ur.1935, potem Cyfka), Róża (ur.1937, potem Paletta) oraz bliźnięta Julianna(1940-1999) i Franciszek (1940). W sklepie po wojnie sprzedawała najstarsza córka Maria. Rozbudowa domu nastąpiła w 1929 roku. Mieli też wędzarnię i elektryczne maszyny do przerobu mięsa, które stoją do dziś. Franc prowadził też pięciohektarowe gospodarstwo, pole uprawiał parą siwych koni. Dużą stodołę z czerwonej cegły postawili, ze względu na ciasnotę w miejscu zamieszkania, za cmentarzem, obok posesji rodziny Nowak. Uległa ona spaleniu pod koniec lat 90-tych XX wieku. Syn Jan został rzeźnikiem. Zawodu nauczył się u ojca, po wojnie pracował w rzeźni raciborskiej. Na fajramt zbijał świnie u ludzi. W latach 70- tych z całą rodziną wyjechał do Niemiec. Siostra ojca Franciszka - Rozalia (1896- 1945), mieszkała na wyłamku nad rzeźnią. Rzeźnia u Zebrały (ul. 1-go Maja 98) Na Końcuwsi była mniejsza rzeźnia ze sklepem Karola Sebralla. Po 1945 roku Kalik świadczył jeszcze prywatnie usługi rzeźnicze. Na przełomie lat 60-tych i 70-tych, późną wiosną rodzice zawsze posyłali mnie z koziczką do Zebrały. Oprócz kózki w rękach trzeba było jeszcze utrzymać miskę. Rzeźnik Zebrała odbierał kózkę i kazał wnet przyjść po mięso, które po pewnym czasie było już w tej misie. Na dodatek wręczał jeszcze 10 zł. Było to za skórę koźlęcia, którą zostawiał sobie, czyścił i suszył a następnie sprzedawał takiemu panu (skórkorzowi), który kilka razy w roku jeździł po wsi na motorku i krzyczał „Skooory!”.

Bruno Stojer